Met Wagners Tristan sterft de laatste van de faustische kunsten; dit werk is de sluitsteen van de westerse muziek. De antieke tegenhanger van Bayreuth is de beeldhouwkunst van Pergamon: hier ging de apollinische kunst te gronde. Net als bij Wagner kan bij de beeldhouwkunst van Pergamon decadentie ontwaard worden, ‘hetzelfde leunen op oude, mythische motieven waarin niemand meer gelooft, hetzelfde nietsontziende bombardement van de zenuwen, maar ook dezelfde zelfbewuste kracht, grootsheid en...