Gewaarworden en begrijpen oriënteren zich op hun relatie tot de macrokosmos. Wakker-zijn is het vaststellen van de veranderlijke leefomgeving. Het is synoniem met het bestaan van tegenstellingen, zoals kennen-gekende, ding-eigenschap, enzovoort. De aard van tegenstellingen is causaal: steeds maakt het wakker-zijn een van de begrippen in de tegenstelling tot oorzaak en het andere tot gevolg. Het zoekt wetmatigheden en eeuwige waarheden, maar is zelf onderhevig aan veranderingen. De beweging van het feitelijke speelt ook in de wereld van de waarheden door, wat maakt dat deze waarheden zelf enkel historische betekenis hebben. Al onze wereldbeschouwingen stammen uit ons bewustzijn van dood en leven, vooral uit de angst voor de dood. Van daaruit ontstaan gedachten over een ‘voor’ en een ‘na’ het leven, gedachten over andere werelden, verlossing van deze wereld, boetedoening enzovoort.