Hoofdstuk 4: De staat

Boeren, ridders, papen, dat zijn verschillende standen in een hoge, pas ontwaakte cultuur. Haat welt op uit de dorpen, minachting straalt terug van de burchten. De afstand tussen deze soorten levens is van metafysische aard, er is geen logische verklaring voor. Later verschijnt de burgerij, de ‘derde stand’ (hier rekent Spengler de boerenstand niet meer mee). Ook de burger kijkt neer op het platteland, maar hij veracht ook de oerstanden adel en priesterschap als iets waar hij intellectueel boven staat. Maar in vergelijking met beide oerstanden vormt de burger evenals de boer een rest, een non-stand. Alleen aan adel en priesterschap ligt een idee ten grondslag. Dit idee geeft hun het sterke gevoel een van God gegeven en daarom boven alle kritiek verheven rang te bekleden.

Elke adel is een levend symbool van de tijd, elk priesterschap een levend symbool van de ruimte. Lot en heilige causaliteit, geschiedenis en natuur, het wanneer en het waar, ras en taal, geslachtsleven en zintuiglijk leven: dat komt in de tegenstelling adel-priesterschap op de meest verheven manier tot uitdrukking. De adel leeft in een wereld van feiten, de priester in een wereld van waarheden. Aristocratisch wereldgevoel is door en door tact, priesterlijk wereldgevoel verloopt helemaal in spanningen. Beide standen sluiten elkaar in principe uit. In hen komt ook weer de oertegenstelling tussen het kosmische en microkosmische aan het licht, tussen staat en kerk. Adel noemt Spengler de eigenlijke stand, het toonbeeld van bloed en ras, een bestaansstroom in de meest volmaakt denkbare vorm. In vergelijking daarmee is het priesterschap een tegen-stand, de stand van de negatie, van het non-ras, van de onafhankelijkheid van de bodem, van het vrije, tijdloze, ahistorische wakker-zijn.

In alle culturen verschijnen adel en boerenstand in de vorm van geslachten en families. En aangezien de vrouw geschiedenis is, hangt de innerlijke waardigheid van boerengeslachten en adellijke geslachten af van de mate waarin hun vrouwen rasvrouwen zijn, de mate waarin ze het lot zijn. Daarom ligt er een diepe bedoeling in het feit dat wereldgeschiedenis, naarmate ze echter is en sterker door rasverschillen wordt gedreven, de stroom van het publieke leven steeds sterker naar het privéleven van grote individuele geslachten toe leidt en daarop afstemt. Hierop berust het dynastieke principe, maar ook het begrip van de wereldhistorische persoonlijkheid. Dit alles wordt door het priesterschap en de geleerdheid afgewezen. De stand van het zuivere wakker-zijn en van de eeuwige waarheden richt zich tegen de tijd, tegen het ras, tegen het geslacht in elke betekenis van het woord. Toch zijn ook de priesters met ras, die een uiterlijk leven leiden zoals iedere boer, ridder of vorst, werkelijk van betekenis.

De adel leeft van traditie, civilisatie is het afscheid van traditie en daarmee het verdwijnen van de werkelijke adel. Met het caesarisme keert de geschiedenis weer terug naar het ahistorische, naar de primitieve tact van de oertijd en naar de even eindeloze als onbeduidende gevechten om materiële macht.

De idee van het eigendom is verbonden aan het adellijke en is in oorsprong altijd grondbezit, het is dat waarin men wortelt zoals een plant. Vanuit de adel ontstaat een tweeledig gevoel met betrekking tot eigendom: hebben als macht en hebben als buit. Beide gaan in de oorspronkelijke rasmens hand in hand. Met de opkomst van de cultuur komen de oerdriften verbonden aan buit en macht echter steeds verder uit elkaar te liggen en raken met elkaar in conflict. Uit het machtsgevoel stammen verovering, politiek en recht, uit het buitgevoel stammen handel, economie en geld. De economie wil een staat die zwak is en haar dient; de politiek eist aanpassing van het economische leven aan de machtssfeer van de staat. In alle culturen is er eerst een oorlogsadel en een koopmansadel, vervolgens een landadel en een geldadel en uiteindelijk een militaire en economische oorlogvoering, en een ononderbroken strijd tussen geld en recht.

Aan de andere kant gaan priesterschap en geleerdheid uit elkaar, als heilige versus profane causaliteit, religie versus wetenschap, maar beide blijven op het ware gericht en behoren de taboekant van het leven toe. Ook de ketters, ook de westerse geleerden doen aan ascese in hun studeerkamers. Ook zij verkiezen armoede in de vorm van een oprechte geringschatting van luxe en bezit, in combinatie met de ongeveinsde minachting voor het beroep van koopman en voor elke exploitatie van wetenschappelijke resultaten voor geldwinning.

De natuurlijke opbouw van de standen vormt in zijn ontwikkeling en uitwerking het grondplan en de levensloop van elke cultuur. Aan het einde van een cultuur ontstaan met economie en wetenschap machten die door een dodelijke vijandschap van de standsidealen van heldendom en heiligheid gescheiden zijn: het geld en de geest. Geldwinning en kennis. Helemaal buiten de echte standsorganisatie staan overal de beroepsgroepen van handwerkers, beambten, kunstenaars en arbeiders. Hun afzondering berust puur op technische vaardigheden en dus niet op de symboliek van tijd en ruimte.